Star yazarı Ahmet Metin Aysoy, çalışanların en önemli sorunlarından birinin sigortasız çalıştırılmak olduğunu belirterek 'sigortasız çalıştırılanlara hizmet tespit' rehberi yayınladı. Buna göre, kişi iş yerinden ayrıldığı yılın sonundan itibaren beş yıl içinde iş mahkemesine başvurmazsa, bu iş yerinde geçen hizmetleri için hizmet tespit davası açma hakkını kaybeder. Öte yandan, işverence ücretten sigorta prim kesintisi yapılmış ve bu kesinti SGK’ ya intikal etmişse, hak düşürücü süresine işlemiyor.
TÜİK'in 2016 yılı verilerine göre; Türkiye'de 9 milyon 69 bin kişi sigortasız çalışıyor
Ahmet Metin Aysoy'un "Sigortasız çalıştırılanlara hizmet tespit rehberi" başlığıyla yayımlanan (6 Eylül 2016) yazısı şöyle:
Çalışanların en önemli sorunlarından biri de hizmetlerinin işverence SGK’ ya bildirilmemiş olmasıdır.
Sigortasız çalıştırılanların, hizmetlerini tespit ettirebilmeleri ve hak kaybına uğramamaları için bilmelerinde fayda bulunan hususları bu rehberde ele aldık.
1- Hak düşürücü süre: Aylık prim ve hizmet belgesi veya muhtasar ve prim hizmet beyannamesi işveren tarafından verilmeyen veya çalıştıkları SGK tarafından tespit edilemeyen sigortalılar, çalıştıklarını hizmetlerinin geçtiği yılın sonundan başlayarak beş yıl içerisinde iş mahkemesine başvurarak, alacakları ilâm ile ispatlayabilirlerse, bunların mahkeme kararında belirtilen aylık kazanç toplamları ile prim ödeme gün sayıları SGK tarafından dikkate alınmaktadır.
Bir başka anlatımla, işyerinden ayrıldığınız yılın sonundan itibaren beş yıl içinde iş mahkemesine başvurmazsanız, bu işyerinde geçen hizmetleriniz için hizmet tespit davası açma hakkınızı kaybedersiniz. Bu beş yıllık süreye ‘’hak düşürücü süre’’ denmektedir.
2- Özel durumlar: İşyerinde çalıştıktan sonra ayrılmanız ve tekrar aynı işyerine girmeniz halinde, hak düşürücü süre her ayrılış için ayrı ayrı hesaplanacaktır. Bu nedenle her ayrılışınızda hak düşürücü süreye dikkat etmelisiniz.
Ancak, mecburi askerlik göreviniz dolayısıyla işyerinden ayrılmanız halinde iş akdiniz askıda kaldığı için, askerlik hizmetiniz bittikten sonra yine aynı işyerinde işe başlarsanız, hak düşürücü süre işlemez. Buna karşılık mecburi askerlik hizmeti sonrası eski işyerinizde çalışmazsanız, bu işyerinizdeki çalışmalar için hak düşürücü süre işlemeye başlar.
Aynı şekilde mevsimlik çalışma sonu iş akdiniz askıda iken hak düşürücü süre işlemez. Bu işten ayrılmanız halinde hak düşürücü süre çalışmaya başlar.
3- SGK incelemesi: Hak düşürücü süre geçmeden iş yerinizde SGK incelemesi yapılmış ve bu işyerinde çalıştığınız SGK tarafından belirlenmiş ise bu işyerinde SGK ‘nın belirleyebildiği çalışma süreniz dışında kalan geçmiş bütün hizmet süreleriniz için her zaman hizmet tespit davası açabilirsiniz.
Çünkü, SGK’ nın denetim ve kontrolle görevli memurunun düzenlediği tutanak veya rapor tarihinden itibaren hizmet tespit davasını açma hakkını düşürücü süre işlemez.
Hemen belirtelim ki, kayıt ve belgeye dayanmaksızın, sadece iş yerinde ve çevrede yaptığı soruşturma ve aldığı ifadelere istinaden, denetim ve kontrolle görevli memur geriye doğru en fazla bir yıllık hizmetinizi tespit edebilir.
Buna karşılık, denetim ve kontrolle görevli memur geçerli kayıt ve belgeye dayanmak koşuluyla bütün hizmet sürelerinizi belirleyebilir.
4- Bildirim ve prim: Çalıştığınızı kanıtlayan SGK kayıtlarına geçmiş herhangi bir belge veya bildirim varsa, örneğin, SGK kayıtlarına geçmiş, işe giriş bildirgesi veya prim hizmet belgesi veya bordo gibi tek bir belge varsa dahi hak düşürücü süre işlemez.
Ancak, bu belgenin hak düşürücü süre geçmeden önce SGK’ ya verilmiş olması şarttır.
Öte yandan, işverence ücretinizden sigorta prim kesintisi yapılmış ve bu kesinti SGK’ ya intikal etmişse, hak düşürücü süreyine işlemez.
5- Dava neticesi: Hizmetlerinizi tanıklar dinleterek ve/veya belge ile kanıtlayabilirsiniz.
Hizmet tespit davası kararı ile kazanılan gün sayısı, tespite ilişkin hükmün kesinleşmesinde sonra, bu sürelere ait prim ödenmezse bile, Sosyal Güvenlik Kurumu açısından bağlayıcıdır.
Kaynak: 5510 sayılı Kanun madde 86, Y.10.H.D 24.11.2014 2014/19436-24599, Y.10.H.D 13.12.2010 2010/13035-2010/16459
